E2 geschiedenis

discus werpen: standbeeld van Myron van Eleutherae
(ca. 500 vC)

Griekse cultuur

Als je oude Griekse vazen bekijkt, zie je vaak afbeelding- en waarop mannen hard rennen, worstelen, speerwerpen, kortom waarop een bepaalde sport wordt afgebeeld. Vooral de Olympische Spelen zijn bekend.

De Olympische Spelen werden voor het eerst in 776 v.C. gehouden en wel ter ere van de god Zeus. De winnaars werden vrijgesteld van het betalen van belasting. Het uitblinken in een lichamelijke prestatie werd dus op bijzondere wijze gehonoreerd en de publieke belangstelling was zeer groot. Overigens waren alleen mannen deelnemers.

Hier een korte impressie

<<<

Mozaïek uit een villa van 300 nC. De bikini’s werden in die tijd uiteraard nog geen bikini’s genoemd; het was sportkleding die de meest vrouwelijke lichaamsdelen moest bedekken, zodat ze de aandacht niet af zouden leiden van de sportieve prestaties.

Je ziet meisjes die een discus werpen, meisjes die halters tillen, meisjes die hardlopen en meisjes die een balsport doen.

Griekse en Romeinse periode

Mens sana in corpore sano

In de oude Griekse cultuur speelt sport dus een belangrijke rol. Dit komt ook treffend tot uiting in de Latijnse uitdrukking uitdrukking "mens sana in corpore sano": een gezonde geest in een gezond lichaam. Griekse goden worden als "mooie goden" afgebeeld, en daarmee komt het belang van het lichamelijke in deze cultuur tot uiting.

Deze opvatting zien we ook terug in de Romeinse cultuur. Een van de meest opvallende mozaïeken is het mozaïek uit villa Romana del Casale in Piazza Armerina. Dames in bikini's alsof het om een foto uit Ibiza gaat!

<<<

geef het volk brood en spelen

Van sport naar vechtkunst

In de Romeinse cultuur zien we een opvallende verschuiving.
Lichamelijke prestaties worden dan vooral gekoppeld aan vechtkunst. Beroemd en berucht zijn de gevechten van de gladiatoren, waarbij het element volksvermaak bovendien een belangrijke rol speelde.
Geef het volk brood en spelen. Een uitdrukking die we vandaag de dag ook kunnen gebruiken.

Dat die vechtkunst in de Romeinse cultuur zo'n belangrijke rol innam,
hoeft niet te verbazen. De Romeinse staat streefde naar een enorme gebiedsuitbreiding en slaagde daar ook in. Zelfs in ons land vinden we nog sporen die getuigen van de Romeinse overheersing. Een volk dat voortdurend streeft naar gebiedsuitbreiding zal vechtkunst uiteraard verheerlijken.

We maken nu een enorme stap naar de middeleeuwen waar vooral de kerk uitmaakt wat wel en niet mag.

<<<

binnemplein Abdij Middelburg (1619)

De invloed van de kerk

Vanuit die leer van de kerk wordt op de vergankelijkheid van het lichaam gewezen.
Het lichaam is in deze cultuur van ondergeschikt belang en dus zijn activiteiten die op het lichaam gericht zijn, ook van ondergeschikt belang.

Niet dat sport en spel verboden waren. Integendeel, steeds ziet men dat sport en spel door mensen worden gekozen als invulling voor vrije tijd. Kijk maar eens naar de afbeeldingen.

De afbeeldingen toont een detail van de bekende Vlaamse schilder Breughel waarin we allerlei kinderspelen zien.

<<<

bokswedsrtijd tussen Dutch Sam en Medley, 1810

Na 1900

Het grote verschil van de zojuist besproken periodes met de periode na 1900 is, dat er nog geen organisaties zijn die zich toeleggen op het internationaal verspreiden sport.

Veel sporten zoals we die nu kennen (de "moderne spor-ten" zoals voetbal, tennis en hockey) zijn aan het einde van de 19de eeuw ingevoerd. Dit gebeurde vooral door de Engelsen die ook zorgden voor een internationale verspreiding. Belangrijk hierbij was dat er:

- vaststaande regels werden ingevoerd;
- organisaties werden opgericht die zich gingen toeleg- gen op het verspreiden van hun sport.

<<<

Tennis, oorspronkelijk een sport voor de elite

Verspreiding van de sport

Tennis, schermen en paardrijden zijn typische vormen
van sport die zijn ontstaan in aristocratische milieus. Terwijl boksen, worstelen, touwtrekken en gewichtheffen
vaak op de kermis als volksvermaak werden aangetroffen.
Voetbal werd in Engeland georganiseerd door personen
uit de hoogste sociale klassen, maar het stond ook open
voor deelname uit de arbeidersklasse. Bij cricket werden
daarentegen deelnemers uit lagere klassen geweerd.
Zo kon voetbal uitgroeien tot een sport die door iedereen
werd bedreven, terwijl cricket nog steeds een elite-sport
is.
Tennis is een sport die meer en meer tot een "sport voor
iedereen" is uitgegroeid, terwijl golf - vaak door het bewust exclusief houden van golfclubs en de hoge kosten.

<<<-

1928 Olympiade Amsterdam

Verspreiding in Nederland

In Nederland begint "de moderne sport" rond 1880. Sport is eerst een verschijnsel voor de elite. In het Nederlands voetbalelftal van 1918 waren er bijvoorbeeld niet meer dan drie spelers uit typische "volksmilieus".
De verspreiding van de verschillende sporten gaat op- merkelijk snel. Typische volkssporten zijn dan: voetbal, wandelsport, krachtsport en boksen.
De Olympiade in Amsterdam zal een push geven tot de verdere verspreiding van sport. Ook de relatie tussen sport en marketing wordt belangrijk. Door het organiseren van de Spelen zet Amsterdam zich nog sterker op de kaart. Journalisten uit alle landen van de wereld worden verwelkomt.

<<<

https://voetbal.bscunisson.nl/fotos-unisson-uit-de-oude-doos/ (voetbal 1920)

Opkomst van de georganiseerde sport in Nederland

Met uitzondering van korfbal, werden de meeste nieuwe sporten uit Engeland geïmporteerd, zoals voetbal, atletiek, hockey en tennis.
Het Rotterdamse Sparta en het Dordrechtse DFC waren elitaire voetbalverenigingen. Arbeiders en middenstanders hadden geen tijd en konden ook de contributie niet betalen. Zelfs Feijenoord, in het Rotterdamse havengebied, werd in 1908 opgericht door kantoorpersoneel en kleine zelfstandigen.

<<<

favoriet bij meisjes?

Mannen/Vrouwen

Veel sporten werden vroeger gespeeld op trefpunten (bijvoorbeeld naast de kroeg) waar meisjes en vrouwen niet behoorden te komen. Meisjes en vrouwen hadden dergelijke trefpunten niet, zij waren voornamelijk thuis.

Tennis was een van de eerste sporten die ook door vrouwen werd beoefend. Deze tak van sport kwam men tegen in aristocratische milieus, waar men andere leefregels had. Ook paardrijden trof men hier aan. Bij die vormen van lichamelijke activiteit die gekoppeld zijn aan gymnastiek, is het onderscheid minder duidelijk. Dit heeft te maken met de ontstaansgeschiedenis.
Bij sporten die meer gekoppeld zijn aan gymnastiek,
is het onderscheid in deelname tussen jongen en meisjes minder opvallend.

Nog steeds geld dat er een duidelijk verschil is tussen mannen en vrouwen. Kijk alleen maar eens naar de verhouding man/vrouw in allerlei besturen (zie foto FIFA). Toch zijn bepaalde veranderingen opvallend. Was voetbal voor vrouwen nog een vrij onopvallende aangelegenheid voor 2000, nu trekken de oranje leeuwinnen veel aandacht.

<<<

Verdieping

invloed klimaat en landschap

In landen waar het koud is zullen winterspelen veel meer kans hebben om tot ontplooiing te komen dan in warme landen. Dat spreekt voor zich. Dat in Zwitserland en Oostenrijk veel mensen skiën en in Nederland niet, zal ook geen verbazing wekken.
Toch mag men niet al te veel waarde aan klimaat en landschap hechten. Als dat echt veel invloed had, zou ijshockey in Nederland zeer populair zijn, maar dat is niet zo.

De opvoedkundige waarde

Vanuit ideeën rond opvoedkundige waarde zou men ook kunnen verwachten dat bepaalde sporten meer aandacht krijgen. Dat is zeker het geval voor turnen en gymnastiek. Deze vormen zijn nu eens niet in Engeland maar in Duitsland ontstaan. Het belang dat men eraan hechtte had tot gevolg dat de lessen in lichamelijke opvoeding vooral door dit segment werden gedomineerd (niet voor niets spreken we vaak van gymnastiek als
we het over het vak lichamelijke opvoeding hebben).

Imago

Aan iedere sport is een bepaald imago gekoppeld. Soms is het imago uitgesproken en soms is het nauwelijks tastbaar. We geven een aantal stereotypen:
- rugby voor stoere jongens
- golf voor dure mensen die niets anders aan sport doen
- hockey voor kakkers
- voetbal een volkssport
- marathon voor fanatieke individualisten
- kickboksen zit in de criminele sfeer
Let wel, de “stereotypen” hebben niets te maken met het al of niet waar zijn. Imagovorming zal zeker voor een aantal mensen van invloed zijn bij het maken van een keuze voor een bepaalde sport.

E2:ontwikkelingbewegingscultuur